Por: Marciano Ramos Moreira*
Era un bes, tenba un kazal kuju maridu txomaba Pexi i mudjer, Txuka. Es tudu 2 tenba serka di 50 anu di idadi. Pexi era fereru. Trabadju bira mariadu i kazal fika ta padise. Nton Pexi da pa dibinhador, istu e, di fereru el bira Dr. Sabe Tudu.
Pexi tenba keda pa bidjakaria. El sa ta konsigiba ngana txeu algen ku es storia di dibinha. Asin se fama spadja.
Kel dia na vila, tenba un kazamentu di djentis riku. Nha Xubenga, mudjer di un grandi proprietariu di tera, sa ta priparaba pa bai kel festa. Kantu dja el kaba di ruma tudu, el bai abri gaveta di komuda undi staba guardadu ses joia:
– Ah nha mai! Txuntxun, nha bau ka sta li! – es nha Xubenga poi na txora di brasus abertu ta djobe pa seu, ta kore pa petu se maridu Txuntxun, ki staba sakedu dentu kuartu ta spera fadigadu mudjer kaba konpo pa festa.
– Kalma, mudjer! Li na kuartu, nada ka ta perde! So nos ku enpregadus di dentu ki ta entra nes kuartu. Djobe si ka sta notu lugar.
– Dja panhadu sin, Txuntxun! So na kel gaveta la ki N ta poi nhas joia.
– Kalma! Spera N txoma nha Maria ku se fidju femia ta ben djuda-bu djobe. – Txuntxun suste se mudjer ki sa ta tremeba, bai po-l xintadu na ponta kama i toka sineta.
Enpregada nha Maria, mudjer di ses 40 anu di idadi, parse kel ora. Kantu Txuntxun fla-l kuze ki sa ta pasa, nha Maria volta pa kuzinha i ben djuntu ku fidju femia di nomi Ana, di ses 16 anu di idadi, ki tanbe era enpregada di dentu.
Nha Xubenga staba inda so na txora. Es 2 enpregada kumesa djobe dentu kuartu, enkuantu Txuntxun staba djuntu se mudjer ta tenta konsola-l. Kantu pasa mas di meia-ora sen ki enpregadas atxa joias, Txuntxun disidi ma es ka ta baba mas pa festa kazamentu. El toka sineta, parse pai di Ana, tanbe enpregadu di dentu, omi di ses 40 i tal anu di idadi:
– Sin, nhu Txuntxun!
– Djonsa, bai fla Djuze pa ben li.
Djuze era xefi di enpregadus di fora, istu e, kes trabadjador ki ta trabadjaba so na teras di Txuntxun. Pokus minutu dipos, Djuze dja staba na sala:
– Djuze, bu ta toma nha kabalu, ki dja sta tudu seladu, bu ta bai vila fla nha kunpadri Txiku ma nu ka sa ta bai mas pa kazamentu pabia Xubenga sta duenti.
– An!? Mas, nhu Txuntxun, kuze ki dona tene?
– Ses joias dja perde. El sa ta txora la na kuartu un pregu bai.
– Joias dja panhadu!? E pa txoma kel dibinhador, Dr. Sabe Tudu! Joias ka ta anda! Si nhu kre, N ta bai txoma-l dun bes.
– Nton, dipos di da nha kunpadri Txiku rekadu, pasa pa kaza des dibinhador. Fla-l ma N ta konvida-s janta, ael ku se mudjer. Aviza Djonsa ma es ta ben janta li.
– Nhu dexa ku mi! – Djuze da rinkada pa kuzinha:
– Djonsa, kel dibinhador Dr. Sabe Tudu sa ta ben, djuntu ku se mudjer, janta ku nhu Txuntxun. Kenha ki dja da ku dedu na orus di nha Xubenga, pode ba ta koba koba! – dispara Djuze djuntu ku sai numa forsa.
Mas tardi, nha Maria ku Ana volta pa kuzinha. Ana kumesa ta treme:
– Papa, N obi nhu Txuntxun ta fla nha Xubenga ma kel dibinhador, Dr. Sabe Tudu, ta ben diskubri ladron di joias!
– Nosentesa! So Nhordes ta dibinha! Fika kalma!
– N ka sabe! N ka sabe, N ka sabe! Dia dumingu ki pasa li, tia Txentxa fla-m la grexa ma kel omi ta dibinha ki nen xuxu. Fladu el e mankumunadu ku satanas. – fla nha Maria ku rostu pensativu.
– Nhos kalma di zimola! – Djonsa ordena ku vos baxu, mas firmi i xeiu di raiba.
Kantu Djuze bai konvida kel dibinhador pa ben janta ku nhu Txuntxun, es Djuze splika Dr. Sabe Tudu kuze ki sa ta pasaba na kaza di se patron. Pexi ku se mudjer sukuta ku tudu atenson. Dipos, Pexi ku se mudjer bai kuzinha pa ba disidi:
– Txuka nha mudjer, di tudu manera prisizon dja mete-nu dja nes bida li. Nu ta bai, nu ta kume na ben bon i, dipos, nu ta dexa tudu na mon di Deus. Nha Santa Katrina k’e mai.
– Nha Santa Katrina ka ten fadjadu ku nos. Nu ta lova-nha, Virjen Santisima! – Txuka konkorda, djuntu ku abri brasu, rostu pa seu, ta reza.
– Npos dja sta disididu: nu ta bai, sin! Spera N ba fla kriadu nhu Txuntxun. Di tudu manera, dipos di sabi, more e ka nada!
Na kanbar di sol, Pexi ku Txuka txiga kaza-grandi nhu Txuntxun ku nha Xubenga. Propi Djuze kapatas ki resebe-s, leba-s pa porta frenti ti sala, pa fla nhu Txuntxun mantenha. Pexi staba ku ar di bodona.
Nhu Txuntxun toka sineta, enpregada Ana parse:
– Pa pripara agu pa nos ospidis rafreska. – ordena Txuntxun.
Ana kore pa kuzinha:
– Mama, kel dibinhador dja txiga. El sta la dentu sima un pavon. El djobe-m so ku rabu di odju. Si kadjar kapatas Djuze dja rue-nu.
– Bu pai dja fla pa nu fika kalmu! N ka sabe undi N staba ku kabesa…!
Nha Maria bai aviza ma agu dja sta na basia di rostu. Na kaminhu pa kinta-l, Pexi fla nha Maria:
– Nha ka sa ta durmi noti. So N odja pa kara di-nha, N ta dibinha.
Dentu kel, Djonsa txiga karegadu koku di agu. El pasa pa Pexi sen kunprimenta-l i entra na kuzinha:
– Ta fladu mudjeris ten sangi di barata! Nhos ten me! Dja nhos odja dimoni?! – dispara Djonsa, xeiu di raiba, kantu el rapara ma se fidju femia Ana ku se mudjer Maria sa ta tremeba sima bara berdi. Asin kualker tolobasku ta pega-nu! Basta djobe pa nhos! Malditu ora ki N sai ku kel ideia…
Txiga ora di sirbi janta. Nhu Txuntxun pidi diskulpa pamodi el ka podeba dexa se mudjer na kel stadu el so dentu kuartu. Pexi ku Txuka fika kontenti – asin es ta kume ti stiba, es so na kel uma meza kunpridu.
Ana leba primeru pratu. Kantu Ana soma na porta, Pexi dispara, ku rostu di trosa:
– Kel la e primeru!!!
Ana fika ta reza pa el ka kumesa ta treme dianti di kel dibinhador di me di sisu. El kaba sirbi, el ruma pa kuzinha numa forsa:
– N ka fla?! Kel ora, el djobe-m so ku rabu di odju. Gosi, el fla ma mi e primeru.
– Ki dja, ka ta disdja. Pa kalma! O nhos kre pa nu fika na rua di amargura? – riaji, xatiadu si, Djonsa.
Nha Maria leba sugundu pratu. Kantu nha Maria soma na porta, Pexi dispara, ku rostu di trosa:
– Pexi, bu sta mortu i fritu!!!
Nha Maria ka sabeba ma kel dibinhador, kuandu era fereru, el ta txomada Pexi. Kurba bira ta fadja nha Maria. El djunta forsa pa el konsigi sirbi i kore pa kuzinha:
– El ta dibinha me! N staba inda na porta di kuzinha pa sala, ku boleru kubertu, sen el odja kuze ki staba dentu dentu boleru, el dibinha ma N teneba pexi fritu. Djonsa, dja nu fronta! E midjor nu bai Administrason ntrega kabesa gosi li!
– Nau! Spera N bai papia ku es xarlaton antis nhos da ataki. N ta fla-l ma N ta djuda-l atxa joias si el ta parti gratifikason ku nos.
Alguns minutu dipos, Djonsa ku Txuka ku Pexi soma na porta di kuzinha, tudu kangadu, ta kanta:
– Kenha ki ka ta riska, ka ta pitiska!
Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
