Por: Marciano Ramos Moreira*
Era un bes, tenba un omi prigisozu, prigisozu, ki sima el ka tenba di Ilha di Montanhas kanba Ilha di Floris, ku skala na Diaspura. Nen siker el ta xintiba burgonha di fla ma el era malandru. Mas el ta kumeba txeu! Ta kumeba sima un boi. Se nomi era Txuntxun Prigisozu i dja el staba ku serka di 40 anu na kosta.
Na verdadi, Txuntxun Prigisozu ba ta bira prigisozu poku poku, ku idadi. Kantu el kaza, el ta trabadjaba inda un poku. Enbora, dja na kel tenpu, omi ta daba sinal di prigisa:
– Mas pamodi ki nha maridu dja ben po es moxu frenti kama? – se mudjer, Txutxa, purgunta-l na primeru noti di ses kazamentu.
– E pa N diskansa nel ti ki N labanta sedu palmanhan.
– Diskansa?! Mas, nho, nhu ta deta pa diskansa!
– Asves N ta sunha ma N sa ta trabadja. Ti ki N ten es pizadelu li, N ta manxe kansadu.
– Oh omi, nen ka nhu torna fla un kuza di kel li! Ka ta da-nho burgonha? Nunka N obi ma algen meste diskansa ti ki labanta sedu palmanhan!
– Npos, ami, nha donu konta-m ma, na Sul di Purtugal, asi ki ta fazeda. I el tenba kostela alentejanu!
– Oh Deus, nhu perdua-l! – Txutxa labanta mon ku kara pa seu, da rinkada faxi pa kuzinha, ta bai, ta bana kabesa di inkredulidadi.
Sima idadi ba ta entra na korpu, Txuntxun bira kada bes mas prigisozu. Kada bes ta trabadja menus. Nton se familia kumesa ta padese. Txutxa, mudjer di Txuntxun, kaba pa ranja un amanti pa odja si ta parti mizeria dentu kaza.
Sertu dia, Txuntxun sai na parodia i volta altas-ora di noti. El atxa djanta na meza. Kumida, kel dia, staba mas sabi ki otus dia. Txuntxun xinta, el da un ban.
Dipos, Txuntxun ba kuartu. Kantu el txiga, el da ku amanti di se mudjer nunpriti riba kama detadu djuntu ku Txutxa:
– Mas, Txutxa, ki poka-burgonha e kel li?!
– Poka-burgonha e bo ki ten ki dja ten kantu tenpu ka ta traze kaza nada, ta dexa bu familia ta more mingua. Kel kumida ki dja bu kaba nsoli, e es sinhor ki da-nu! Si ka era es sinhor, oji bu al fikaba ku fomi! Bu kre fika ku fomi?
Ku ar priokupadu, mas dja kalmu, Txuntxun riaji:
– Nton kubri-l pa el ka panha konstipason!
Bai ti te, Txuntxun Prigisozu finji ma el sta duenti so pa el ka trabadja. Duenti, mas boka mufinu el ka teneba. Fastiu go ka ta kolegaba ku se duensa propi. Mudjer fika ta trabadja el so pa sustenta familia. Enkuantu isu, Txuntxun Prigisozu ba ta fika kada dia mas gordu. El ngorda tantu ki el bira sima un porku.
Mudjer, sen diskunfia ma maridu staba na bidjakaria, ta staba la so na faze-l ramedi. Senpri ki Txuntxun Prigisozu tenba oportunidadi, el ta botaba ramedi na basia di kama. Se kexa prinsipal era frakeza. Frakeza ki el ka podeba nen sai na rua pa panha sol. Mudjer ta tentaba da-l kumida sabi i di forsa, so bons kumida.
Mas, un dia, se mudjer dizanima. Se maridu ka sa ta komodaba di ninhun manera. Nton Txutxa disidi txoma un korderu pabia Txutxa fika ta pensa ma era korda ki dja fazeda se maridu.
Korderu ki txomadu, tenba fama. Korderu, antis di txiga kaza Txutxa, informa ben informadu sobri verdaderu duensa di Txuntxun Prigisozu.
– Mudjer grandi, manhan antis meiu dia, maridu di-nha ta bira prontu san di saudi. – prumeti korderu, dipos di el faze ses salamaleki na tudu kantu kaza.
Kel otu dia me banda 10 ora palmanhan di dentu kaza di Txutxa, fika ta obidu, kada bes mas rixu i mas klaru, un grupu di gentis, ki sa ta benba di otu aldeia, ta grita, ta txora i ta anunsia:
– Kalamidadi!!! Kalamidadi!!! Kalamidadiii!!! Pesti dja parse na tera!!! Pesti dja parse na tera!!! Pesti dja parse na teraaa!!! Pa kaba ku mortandadi, tropas sa ta buska duenti, ta mata duenti, ta buska duenti, ta mata duenti, ta buska duenti, ta mata duentiiii!!!
Kantu Txuntxun Prigisozu ntende nobas ki sa ta gritada na rua kada bes mas pertu se kaza, el labanta frakati di kama:
– Mudjer, nha da-m ropa pa N bisti! Faxi, faxi antis di tropas txiga na nos kaza!
Txutxa traze ropa. Mas ninhun ropa ka sa ta bistiba Txuntxun Prigisozu di ton gordu ki dja el biraba. Nton Txuntxun Prigisozu panha lansol, ratxa ku faka dentu meiu pa faze buraku pa mete kabesa, mete se kabesa na kel buraku, mara ku korda na sintura (pabia sintus bira-l kurtu), fika sima nhu padri na batina, i sai na rua, ta salta, ta sarakotia ku mo ku pe, ta ripiti rixu pa tudu algen obi:
– Ami Txuntxun di Txutxa, gordu rixu balenti, ta anda, txon ta treme!
Kantu Txutxa odja ma Txuntxun pasa anus ta splora-l, anus ta finji duenti riba po di kama un stiku bai, Txutxa graba. El graba di me disisu:
– Txuntxun, di li pa dianti, nha kumida, nhu ka ta tranka na kadera sinamas! – Txutxa disidi.
Sima oras ba ta pasa, fomi ba ta ben. Txuntxun Prigisozu fika ku fomi. Kada bes ku mas fomi. Nton Txuntxun Prigisozu fika ta padese di fomi. Na dia siginti, dja el ka sa ta podeba aguenta mas sufrimentu. Trokadu disu, el pidi ses amigu pa ba ntera-l bibu pabia, pa el trabadja, el ta prifiri more.
Na kaminhu pa simiteri, gentis kontra ku un bedja ku un balai di laranja na kabesa. Bedja purgunta:
– Kenha ki more?
– Ningen ka more. E Txuntxun Prigisozu ki ka sa aguenta fomi mas. Pabia disu, el pidi-nu pa nu ba ntera-l bibu.
– Oh Nhordes, Nhu perdua-l. Disel e kastigu! Mas, ku fomi, ka nhos ntera es koitadu di Deus! Nhos dexa-m N da-l laranja pa el kume ti farta, antis di nhos ba ntera-l.
Gentis abri kaxon:
– Txuntxun, labanta, bu kume laranja ki iaia Txentxa dja da-bu!
– E ku kaska o diskaskadu?
– E ku kaska.
– Nton nhos sigi ku enteru!
Sapatinha rubera riba, sapatinha rubera baxu, kenha ki sabe mas, konta midjor!
*Marsianu nha Ida padri Nikulau Ferera
